3. Múzeum Dr. Michala Greisigera
Nachádzame sa pred múzeom Dr. Michala Greisigera, ktoré je v jeho dome. Dr. Greisiger tvorí spolu so Samuelom Weberom dvojicu, ktorá významne prispela svojou prácou k rozvoju nášho mesta, ba ďaleko prekročila jeho hranice. Poďme na návštevu. Štúdium medicíny začal vo Viedni a pokračoval v Budapešti . Krátko po promócii v roku 1878 sa usadil v Spišskej Belej ako praktický lekár. V roku 1883 sa Dr. M. Greisiger stal hlavným mestským lekárom. Získal si vysokú vážnosť a dobrú povesť. Chudobných často liečil zdarma, ba prispel aj na lieky a výživu. Rómskych pacientov – najmä z Rakús a Krížovej Vsi – držal v osobitnej starostlivosti, aj keď mu to niektorí mešťania zazlievali. V medicíne využíval liečivé byliny. Celý život bojoval proti fajčeniu a alkoholizmu, ktoré pokladal za liaheň tuberkulózy na Spiši. Bol oduševneným turistom a horolezcom. Často sprevádzal priateľov a vedcov na výskumoch v Tatrách. Ako tretí horolezec vystúpil na Kežmarský štít s L. Medňanským. S priateľmi upravoval a značkoval tatranské chodníky. Ako vedec vynikal erudíciou a dôslednosťou. Zbierky triedil a popisoval kaligrafickým drobnopisom s uvedením miesta, dátumu a názvu nálezu. Ako občan sa staral o hospodárske a kultúrne povznesenie mesta: škola, kostol, železnica, vodovod, sporiteľňa boli jeho každodenným programom. Bol členom Spolku spišských lekárov a lekárnikov, Uhorského karpatského spolku i rôznych belianskych spolkov. Bol skúseným botanikom (vlastnil rozsiahly herbár) i ornitológom, ktorý sám pripravoval preparáty. Súčasný profesionálny archeologický výskum praveku a včasnej doby dejín Spiša mu vďačí za mnohé objavy. Bez jeho pričinenia by obraz pravekého vývoja tohto kraja zostal iba neúplným torzom Z mnohých spomeňme aspoň výšinnú osadu v Bušovciach, kežmarský Jeruzalemský vrch, gánovský Hrádok. Azda najvýznamnejším náleziskom objaveným M. Greisigerom je výšinné sídlisko Burchbrich východne od Veľkej Lomnice. M. Greisiger odtiaľ zachránil pozoruhodný a nevšedný súbor medených predmetov, datovaných do neskorej kamennej doby, teda do čias, kedy nastal všeobecný úbytok tohto kovu. Pomohol poznať osobitný (a u nás nikde inde nepozorovaný) kult obyvateľov tohto podhorského výšinného sídliska z neolitu a z počiatkov bronzovej doby. Unikátny bol nález bronzových predmetov z mladšej bronzovej doby zo Spišskej Belej. Súčasný archeologický výskum čerpá z poznatkov, ktorým M. Greisiger kládol základy.
Greisiger bol typický polyhistor, ale ako lekár inklinoval bytostne k prírodovedným disciplínam. Ako botanik sa zameriaval najmä na liečivé byliny, z ktorých ako lekár a skúsený chemik vedel sám vyrábať účinné liečivá. Vo svojej záhrade pestoval však okrem medicinálnych rastlín aj tropické kvety. Svoj rozsiahly herbár s prevládajúcimi tatranskými položkami daroval v roku 1890 vtedajšiemu Karpatskému múzeu v Poprade. Vari najviac pozornosti venoval tatranskej faune. Najcennejšie boli jeho ornitologické práce. Roku 1881 sa stal členom Rakúsko-uhorskej ornitologickej spoločnosti a zároveň spravodajcom Ornitologického ústavu v Budapešti. Od roku 1886 podával ústavu každoročné správy o hniezdení a migráciách vtákov. Roku 1873 bola so sídlom v Kežmarku založená prvá celoštátna turistická organizácia – Uhorský karpatský spolok. Michal Greisiger patril medzi zakladajúcich členov a členov výboru. Veľa času venoval aj spolkovému Karpatskému múzeu v Poprade. Roku 1886 bol zvolený za kustóda zoologického oddelenia a 6. 7. 1887 si prví návštevníci nového múzea mohli prezrieť pod jeho vedením vytvorenú zoologickú expozíciu. Greisiger obohacoval múzeum svojimi botanickým i archeologickými darmi. Zo zberateľskej záľuby si vytvoril ozajstné múzeum. Časť zbierok poskytol ešte za svojho života Karpatskému múzeu v Poprade. Jadro múzea tvorí časť zbierok, ktoré sa zachovali v Spišskej Belej. Súčasná expozícia je doplnená zo zbierok Múzea v Kežmarku a Podtatranského múzea v Poprade. V roku 1994 sa dom Dr. Michala Greisiger stal Múzeom Dr. Michala Greisigera v Spišskej Belej.
3. Museum Dr. Michal Greisiger
We are standing in front of the museum of Dr. Michal Greisiger, which was established in a house where he lived. Together with Samuel Weber, Dr. Greisiger made significant contributions to the development of our city, and the influence of his work has transcended its borders. Let us pay this museum a visit. Dr. Greisiger began his studies of medicine in Vienna and later continued in Budapest. Shortly before his graduation in 1878, he settled in Spišská Belá, where he worked as a general physician. In 1883, Dr. Greisiger became the city’s official doctor. He was a man of great authority and excellent reputation, who often provided medical care to poor town residents free of charge and even helped them pay for medicine and food. Even though some did not appreciate it, he was especially fond of caring for Romany patients, who most often came from Rakusy and Krížová Ves. He also used herbs for medical treatment. All his life, he fought against the habits of smoking and drinking, which he considered the cause of tuberculosis in the Spiš region. He was a keen hiker and mountain climber. He often accompanied his friends and scientists on their excursions to the Tatra mountains. With Ladislav Medňanský, he became the third mountain climber to climb the Kežmarok pinnacle. With his friend, he maintained and marked the Tatra’s walking paths. As a scientist, he was of erudite nature and thoroughness. He organized his collection and described his finds with tiny calligraphy, listing the time, place and nature of his find. As a citizen, he was involved in the economic and cultural improvement of the city: the school, the church, the railway, the water lines and the bank were only some of the points on his daily agenda. He was a member of the association of the Spiš region’s doctors and pharmacists, the Hungarian-Carpathian society as well as several other associations in the Belianske Tatras. He was an experienced botanist (he owned a very extensive herb garden), as well as an ornithologist, who made his own taxidermist preparations. At the same time, he made a number of discoveries in his professional research of pre-historical archeology as well as his research of the history of the Spiš region. Without his contributions, the image we have of the pre-historical development of this region today may have remained incomplete. Let us mention at least a few: the highland settlement of Bušovce, the Jerusalem hill of Kežmarok, the Gánovce castle and others, which were devastated or threatened by destruction. Probably the most important discovery of M. Greisiger is the highland settlement Burchbrich, which is located east of Veľká Lomnica. M. Greisiger saved an exceptional and rare collection of copper objects dating from the late Stone Age, a period, when this metal began to become scarce. He helped discover an obscure cult practiced by the members of this highland settlement, which was not observed elsewhere on our territory and dates back to the period of the Neolithic and Bronze Ages. The discovery of bronze objects from Spišská Belá, from the earlier Bronze Age , was unique. Current archeological researchers still use the findings of M. Greisiger as a basis for their work.
Greisiger was a typical Renaissance man, but since he was a physician, he was most drawn to the sciences. As a botanist, he focused his interests on medicinal herbs, from which he, a doctor and experienced chemist, was able to extract active ingredients. In his garden, he grew a number of medicinal plants and tropical flowers. In 1890, he donated his extensive herb garden, with a lot of plants endemic to the Tatra region, to what was then the Carpathian museum in Poprad. One could say that he focused most of his attention on the plants of the Tatra. His work as an ornithologist was most valuable. He became a member of the Austro-Hungarian ornithologists‘ society in 1881 and worked as a correspondent for the Ornithology Institute in Budapest. Starting in 1886, he gave the institute annual reports about the nesting and migration behavior of birds. In 1873, the first national hiking organization was established in Kežmarok – the Hungarian Carpathian Society. Michal Greisiger was among its founding members and a board member. He devoted a lot of his time to the society’s Carpathian museum in Poprad. In 1886, he was elected custodian of the zoo division and on July 6, 1887, the first visitors of this new museum could come to see the zoology exhibit created by him. Greisiger enriched the museum with his botanic and archeological donations. His love of collecting lead to a sort of museum of his own. He donated a part of his collection to the Carpathian museum in Poprad during his lifetime. Collections from Spišská Belá form the core of the museum. The current exhibition features collections from the museum in Kežmarok and the museum of the Lower Tatra Mountains in Poprad. In 1994 the house of Dr. Michal Greisiger in Spišská Belá has been transformed into a museum devoted to him.
3. Dr. Michal Greisiger Museum
Wir befinden uns vor dem Dr.-Michal-Greisiger-Museum, das sich in jenem Haus befindet, in dem Michal Greisiger einst wohnte. Zusammen mit Samuel Weber hat Greisiger mit seiner Arbeit auf bedeutende Weise zur Stadtentwicklung beigetragen und auch weit über die Stadtgrenzen hinaus gewirkt. Er studierte Medizin zunächst in Wien und dann in Budapest. Kurz nach seiner Promotion im Jahre 1878 ließ er sich in Zipser Bela als praktischer Arzt nieder. 1883 wurde Dr. Greisiger hauptsächlicher Stadtarzt. Er errang hohes Ansehen und einen guten Ruf. Arme heilte er oft kostenlos, und nicht selten trug er sogar zu ihren Arzneien und ihrer Ernährung bei. Um Romapatienten – insbesondere aus den Orten Rakusi und Krížová Ves – kümmerte er sich persönlich, auch wenn ihm das einige Bürger übelnahmen. In der Medizin nutzte er Heilkräuter. Sein Leben lang kämpfte er gegen das Rauchen und gegen Alkoholismus, die er als Brutstätte der Tuberkulose in der Zips erachtete. Er war ein passionierter Tourist und Bergsteiger. Oft begleitete er Freunde und Wissenschaftler auf Entdeckungsreisen in die Tatra. Als dritter Bergsteiger erklomm er mit Ladislav Medňanszký die Käsmarker Spitze. Gemeinsam mit Freunden normierte und markierte er Gehsteige in der Tatra. Als Wissenschaftler stach er durch Gelehrsamkeit und Konsequenz hervor. Fundsammlungen sortierte er und beschrieb sie in Schönschrift, wobei er Fundort, Datum und Bezeichnung des Fundes angab. Als Bürger sorgte er für die wirtschaftliche und kulturelle Hebung der Stadt: Schule, Kirche, Eisenbahn, Wasserleitung und Sparkasse standen auf seinem täglichen Programm. Er war Mitglied des Zipser Ärzte- und Apothekerverbandes, des Ungarischen Karpatenvereins sowie verschiedener Vereine in Zipser Bela. Er war ein erfahrener Botaniker (er besaß ein eigenes Herbarium) und auch Ornithologe, der Präparate selbst anfertigte. Die moderne archäologische Untersuchung der Ur- und Frühgeschichte der Zips verdankt ihm viele Entdeckungen. Ohne sein Zutun bliebe das Bild, das wir von der urgeschichtlichen Entwicklung dieser Region haben, lediglich ein Torso. Von den vielen Beispielen seien genannt: die Höhensiedlung in Bušovce, die Käsmarker Spitze und Hrádok bei Gánovce. Andere Stätten sind heute verwüstet oder bedroht. Die wohl bedeutendste Fundstätte, die Greisiger entdeckte, war die Höhensiedlung Burchbrich östlich von Veľka Lomnica /Großlomnitz. Greisiger rettete hier ein bemerkenswertes und nicht alltägliches Ensemble von Kupfergegenständen, welche in die spätere Steinzeit datiert werden – also in eine Zeit, als ein allgemeiner Schwund dieses Metalls einsetzte. Er half mit bei der Erkenntnis eines speziellen und bei uns nirgendwoanders beobachteten Kultes der Bewohner dieser Gebirgshöhensiedlung aus dem Neolith und dem Beginn der Bronzezeit. Einzigartig war der Fund von Bronzegegenständen aus der jüngeren Bronzezeit aus Zipser Bela. Die gegenwärtige archäologische Forschung schöpft aus den Erkenntnissen, zu denen Greisiger die Grundlagen gelegt hat. Dr. Greisiger war ein typischer Universalgelehrter, doch als Arzt neigte er wesentlich zu den naturwissenschaftlichen Disziplinen.Als Botaniker konzentrierte er sich besonders auf Heilkräuter, aus denen er als Arzt und erfahrener Chemiker selbst wirkungsvolle Heilmittel herzustellen verstand. In seinem Garten baute er außer medizinischen Pflanzen auch tropische Blumen an. Sein umfangreiches Herbarium mit Pflanzen überwiegend aus der Tatra schenkte er 1890 dem damaligen Karpatenmuseum in Poprad. Die meiste Aufmerksamkeit widmete er der in der Tatra wachsenden Fauna. Am wertvollsten waren seine ornithologischen Arbeiten. 1881 wurde er Mitglied der Österreich-ungarischen Ornithologengesellschaft und gleichzeitig Korrespondent des Ornithologischen Instituts in Budapest. Ab 1886 erstattete er dem Institut alljährlich Bericht über das Nisten und Wandern der Vögel. 1873 wurde die erste gesamtstaatliche Turistenorganisation gegründet: der Ungarische Karpatenverein mit Sitz in Käsmark / Kežmarok. Michal Greisiger zählte zu den Gründungsmitgliedern und gehörte seinem Ausschuss an. Viel Zeit widmete er auch dem Karpatenmuseum in Poprad. 1886 wählte man ihn zum Kustos der zoologischen Abteilung und am 6. Juli 1887 konnten sich die ersten Besucher des neuen Museums die unter seiner Leitung geschaffene zoologische Ausstellung ansehen. Greisiger bereicherte das Museum durch seine botanischen und archäologischen Geschenke. Aus Sammelleidenschaft schuf er sich ein wahres Museum. Einen Teil seiner Sammlung vermachte er noch zu Lebzeiten dem Karpatenmuseum in Poprad. Den Kern des Museums bildet ein Teil der in Zipser Bela erhaltenen Sammlungen. Die gegenwärtige Ausstellung wird durch Exponate aus den Sammlungen des Museums in Käsmark und dem Unter-Tatramuseum in Poprad ergänzt.
3. Muzeum Dr. Michała Greisigera
Znajdujemy się przed muzeum dr Michała Greisigera, które zostało utworzone w jego domu. Dr Greisiger wraz z Samuelem Weberem to dwaj mieszkańcy Białej Spiskiej, którzy swoją pracą przyczynili się do rozwoju miasta, ale nie tylko, bowiem ich działalność wykraczała daleko poza jego granice. Zapraszamy do zwiedzania. Dr Greisiger rozpoczął studia medyczne w Wiedniu, a ukończył je w Budapeszcie. Po otrzymaniu dyplomu zamieszkał w Białej Spiskiej i zaczął prowadzić praktykę lekarską. W 1883 roku stał się głównym lekarzem miejskim. Szybko zdobył wysoką pozycję i cieszył się wielkim szacunkiem. Biednych leczył za darmo, dostarczał im żywność i ubrania. Roztaczał opiekę nad pacjentami pochodzenia romskiego, szczególnie z Rakús i Krížovej Vsi, mimo że niektórzy mieszkańcy mieli mu to za złe. W leczeniu wykorzystywał ziołolecznictwo. Całe życie walczył z paleniem papierosów i alkoholizmem, uważając je za przyczynę gruźlicy na Spiszu. Był namiętnym turystą i taternikiem. Często sprowadzał przyjaciół i naukowców do prowadzenia badań w Tatrach. Jako trzeci wspiął się razem z L. Mednyanszkim na Kieżmarski szczyt. Z przyjaciółmi zakładał i znakował tatrzańskie szlaki. Jako naukowiec wyróżniał się erudycją i pracowitością. Zbiory klasyfikował i opisywał drobnym kaligraficznym pismem, odnotowując datę i miejsce ich znalezienia. Jako obywatel miasta dbał o jego rozwój gospodarczy i kulturalny: szkoła, kościół, kolej, wodociągi, kasa oszczędnościowa były codziennymi obiektami jego zainteresowania. Był członkiem Towarzystwa Spiskich Lekarzy i Aptekarzy, Węgierskiego Towarzystwa Karpackiego i różnych innych bielskich stowarzyszeń. Był doświadczonym botanikiem (prowadził własne herbarium) i ornitologiem, który własnoręcznie przygotowywał preparaty. Współczesna profesjonalna archeologia okresu prehistorycznego i wczesnego okresu dziejów Spiszu wiele mu zawdzięcza. Bez jego zasług obraz prehistorycznego rozwoju tych ziem byłby niepełny. Z wielu jego osiągnięć na tym polu należy wymienić chociażby górską osadę w Bušovciach, kieżmarski Jeruzalemský vrch, gánovský Hrádok, pozostałe są zdewastowane lub zagrożone. Może najważniejszym odkryciem dr M. Greisigera jest górskie osiedle Burchbrich, położone na wschód od Wielkiej Łomnicy. M. Greisiger ocalił pochodzący stamtąd wyjątkowy zbiór miedzianych przedmiotów z młodszej epoki kamiennej, czyli czasów, kiedy nastał powszechny brak tego metalu. Dr Geisiger przyczynił się do poznania osobliwych i nie spotykanych nigdzie więcej poza tym obszarem wierzeń mieszkańców tego górskiego osiedla z okresu neolitu i początków epoki brązu. Unikalne było także znalezisko przedmiotów z młodszej epoki brązu w Białej Spiskiej. Współczesna archeologia czerpie z pionierskich odkryć dr Greisigera.
Był on typowym erudytą, ale jako lekarz naturalnie skłaniał się ku naukom przyrodniczym. Jako botanik zajmował się hodowlą ziół, z których jako lekarz i chemik wytwarzał sam skuteczne leki. W swoim ogrodzie hodował oprócz roślin leczniczych także kwiaty tropikalne. Niezwykle bogaty, opracowany przez siebie zielnik podarował w 1890 roku ówczesnemu Muzeum Karpackiemu w Popradzie.
Najwięcej jednak uwagi poświęcił tatrzańskiej faunie. Największą wartość w jego dorobku przedstawiają prace ornitologiczne. W 1881 roku stał się członkiem Austro-Węgierskiego Towarzystwa Ornitologicznego i jednocześnie korespondentem Instytutu Ornitologicznego w Budapeszcie. Od 1886 regularnie przekazywał instytutowi informacje na temat gniazdowania i migracji ptaków.
W roku 1873 w Kieżmarku została założona pierwsza ogólnopaństwowa organizacja turystyczna – Węgierskie Towarzystwo Karpackie. Michał Greisiger był jednym z jego założycieli i członkiem zarządu. Wiele czasu poświęcał też należącemu do Towarzystwa Muzeum Karpackiemu w Popradzie. W 1886 roku został on wybrany na kustosza oddziału zoologicznego i 6 lipca 1887 roku pierwsi goście mogli pod jego przewodnictwem obejrzeć utworzoną tam wystawę. Greisiger wzbogacał zbiory muzeum swoimi botanicznymi i archeologicznymi darami. Będąc z zamiłowania kolekcjonerem stworzył prawdziwe muzeum. Część swych zbiorów ofiarował jeszcze za życia Muzeum Karpackiemu w Popradzie. Dziś trzonem zbiorów muzealnych jest część kolekcji zachowanej w Białej Spiskiej. Współczesna ekspozycja została uzupełniona ze zbiorów Muzeum w Kieżmarku i Muzeum Podtatrzańskiego w Popradzie. W domu, w którym mieszkał w Białej Spiskiej, zostało utworzone Muzeum jego imienia.
