18. Belianske Tatry a Spišská Belá
Belianske Tatry tvorí súvislý 14 km dlhý vápencový hrebeň. Majú odlišný geologický podklad (vápence a dolomity) ako Vysoké Tatry, a tým aj odlišný celkový vzhľad a tvar. Belianske Tatry sú národnou prírodnou rezerváciou. Turisticky sú prístupné iba sezónne otvorená Monkova dolina, Dolina siedmich prameňov a Zadné meďodoly. K Belianskym Tatrám má mesto Spišská Belá osobitý vzťah. Aký ?
Na úpätí Belianskych Tatier v nadmorskej výške 760 metrov nad morom sa nachádza najnižšie položená vysokotatranská osada – Tatranská Kotlina. Osadu založili v roku 1882 práve obyvatelia Spišskej Belej , ktorí tu vlastnili väčšinu pozemkov. Hlavným impulzom na založenie tejto osady bolo objavenie Belianskej jaskyne v roku 1881 obyvateľmi Spišskej Belej Johannom Britzom a Júliusom Huszom. Na ďalších speleologických výskumoch pokračoval najmä Augustín Kaltstein a Emmerich Verbovský. Práve Kaltstein ako miestny podnikateľ (mal obchod s vínom a veľkú garbiareň) z vlastných peňazí financoval výstavbu cesty z Tatranskej Kotliny do Spišskej Belej, ako aj výstavbu vozovej cesty z Tatranskej Kotliny do Starého Smokovca. Týmto dal prvý podnet pre výstavbu dnešnej Cesty slobody (od Tatranskej Kotliny až po Štrbské Pleso). Okrem toho dal vybudovať množstvo ďalších lesných ciest a turistických chodníkov v okolí Tatranskej Kotliny, ktoré opäť financoval z vlastných peňazí.
S Belianskymi Tatrami sa spája aj meno ďalšieho Beľana – Adolfa Gabriela, miestneho podnikateľa, výrobcu povestnej Spišskej borovičky, nadšenca a propagátora turistiky. Zaslúžil sa o založenie tabakovej továrne v Spišskej Belej a výstavbu železnice do Spišskej Belej. Rovnako bol pri založení osady Tatranská Kotlina. V roku 1907 organizoval a financoval výstavbu turistického chodníka po hrebeni Belianskych Tatier od Skalných vrát až po Kopské sedlo. S Belianskymi Tatrami sa spája aj meno ďalších Beľanov – Samuela Webera a Michala Greisigera, ako členov Uhorského karpatského spolku. O nich si povieme neskôr.
S Belianskymi Tatrami je spojená vysokohorská chata Plesnivec (pôvodne známa aj pod názvom Protežka), ktorú v roku 1932 postavil beliansky občan Tibor Gresch z vlastných prostriedkov. Okrem toho vybudoval aj turistické chodníky v okolí chaty. Po 2. svetovej vojne bola chata znárodnená a až v roku 1993 bola chata v rámci reštitúcie vrátaná do majetku mesta Spišská Belá. V roku 1997 bola chata zrekonštruovaná do dnešnej podoby.
Už v roku 1891 bola Tatranská Kotlina zaradená medzi prírodné liečebné kúpele. Osada má dnes štatút klimatických kúpeľov a prostredie je vhodné pre liečbu astmy, alergie a iných respiračných ochorení v neštátnom zariadení – Sanatórium Tatranská Kotlina.
V roku 1949 bola osada Tatranská Kotlina zákonom pričlenená do novovznikajúceho mesta Vysoké Tatry. Tatranská Kotlina je aj dnes jednou z administratívnych osád mesta Vysoké Tatry, avšak nachádza sa na pozemkoch vo vlastníctve mesta Spišská Belá, ktoré mu boli vrátané spolu s okolitými mestskými lesmi v roku 1993 a Beľania sa stále v Tatranskej Kotline cítia ako doma. O tom svedčí aj novovybudovaná cyklotrasa zo Spišskej Belej do Tatranskej Kotliny, otvorená v roku 2011.
Takže, vitajte v Belianskych Tatrách.
18. The Belianske Tatras and Spišská Belá
The Belianske Tatras form a continuous 14 km-long limestone ridge. They have a different geological substrate (limestone and dolomite) from the High Tatras, and thus a different overall appearance and shape. The Belianske Tatras are a national nature reserve. Monková dolina, Dolina siedmych prameňov and Zadné meďodoly are open to tourists on a seasonal basis. The city of Spišská Belá has a special relationship with the Belianske Tatras. What is that relationship?
At the foot of the Belianske Tatras, at an altitude of 760 meters above sea level, you’ll find the lowest village in the High Tatras – Tatranská Kotlina. The village was founded by the citizens of Spišská Belá – who owned most of the land – in 1882. The main impetus for the establishment of the village was the discovery in 1881 of Belianska Cave by Spišská Belá inhabitants Johann Britz and Július Husz. Further speleological research was continued by Augustín Kaltstein and Emmerich Verbovský. It was Kaltstein as a local entrepreneur (he owned a wine business and a large tannery) who financed with his own money the construction of a path leading from Tatranská Kotlina to Spišská Belá and a road from Tatranská Kotlina to Starý Smokovec. This gave the first impetus for the construction of today’s Freedom Path (from Tatranská Kotlina to Štrbské Pleso). In addition, he built a number of other forest roads and trails around Tatranská Kotlina, once again from his own finances.
The Belianske Tatras are also linked to another Spišská Belá citizen – Adolf Gabriel, a local entrepreneur, the famous producer of Spišská borovička, and an enthusiast and promoter of hiking. He contributed to the establishment of a tobacco factory in Spišská Belá and the construction of a railway to Spišská Belá. He was also jointly responsible for founding the village of Tatranská Kotlina. In 1907 he organized and financed the construction of a tourist trail along the ridge of the Belianske Tatras, from Skalne Vráty all the way to Kopské sedlo. The Belianske Tatras are linked to two more Spišská Belá citizens – Samuel Weber and Michael Greisiger, members of the Hungarian Carpathian Society. More on them later.
The Belianske Tatras are associated with the Plesnivec Chalet (also known in the past as the Protežka Chalet), which was built in 1932 by Spišská Belá citizen Tibor Grech from his own funds. He also constructed the hiking trails around the chalet. After the second world war, the chalet was nationalized and in 1993 the chalet was returned to the town of Spišská Belá. In 1997 the chalet was renovated in its present form.
Tatranská Kotlina was ranked among the natural healing health spas as far back as 1891. The village now enjoys spa town status and the surrounding environment is suitable for the treatment of asthma, allergies and other respiratory illnesses in the private Tatranská Kotlina Sanatorium.
In 1949 the village of Tatranská Kotlina was legally affiliated with the newly-emerging town of Vysoké Tatry. Tatranská Kotlina today remains one of the administrative villages of the town of Vysoké Tatry, but is located on land owned by the town of Spišská Belá, which was returned to it along with surrounding forests in 1993, and the people of Spišská Belá still feel at home in Tatranská Kotlina. Proof of this is the newly-built cycle path from Spišská Belá to Tatranská Kotlina, which opened in 2011.
So, welcome to the Belianske Tatras.
18. Die Beler Tatra (Belianske Tatry) und Zipser Bela (Spišská Belá)
Die Beler Tatra bildet einen zusammenhängenden, 14 km langen Gebirgskamm aus Kalkstein. Ihre geologische Grundlage (Kalkstein und Dolomit) unterscheidet sich von der der Hohen Tatra, weshalb auch ihr Gesicht und ihre Gestalt anders sind. Die Beler Tatra ist Teil des Tatra-Nationalparks. Touristisch zugänglich sind in der Saison das Monka-Tal, das Tal der Sieben Quellen (Dolina siedmych prameňov) und das Tal Zadné meďodoly. Zwischen der Beler Tatra und der Stadt Zipser Bela besteht ein auf Personen basierendes Verhältnis. Inwiefern? – werden Sie fragen.
Am Fuße der Beler Tatra befindet sich in einer Höhe von 760 Metern über dem Meeresspiegel die am niedrigsten gelegene Siedlung der Hohen Tatra: Tatranská Kotlina, zu deutsch Höhlenhain. Diese Siedlung wurde 1882 gerade von Einwohnern aus Zipser Bela gegründet, die hier die meisten Grundstücke besaßen. Den Impuls für die Gründung dieser Siedlung gab 1881 die Entdeckung der Beler Tropfsteinhöhle durch die beiden Zipser Beler Johann Britz und Julius Husz. Die speläologischen Untersuchungen wurden dann insbesondere von Augustin Kaltstein und Emmerich Verbovský fortgesetzt. Gerade Kaltstein als örtlicher Unternehmer (er besaß einen Weinhandel und eine große Gerberei) finanzierte aus eigenen Mitteln den Bau der Straße von Höhlenhain, also Tatranská Kotlina, nach Zipser Bela (Spišská Belá) sowie den Fuhrweg von Höhlenhain nach Starý Smokovec, auf deutsch Altschmecks. Damit gab er den ersten Anstoß für die Errichtung der heutigen Freiheitsstraße, der Tatra-Magistrale Cesta slobody, die von Tatranská Kotlina nach Starý Smokovec führt. Außer den genannten Straßen ließ er eine Menge weiterer Waldstraßen und Touristenwege in der Umgebung von Tatranská Kotlina bauen, die er abermals aus eigenen Mitteln finanzierte.
Mit der Beler Tatra ist auch ein weiterer Name eines Bewohners von Zipser Bela verknüpft, nämlich des örtlichen Unternehmers Adolf Gabriel, Hersteller des legendären Zipser Wacholderschnapses und begeisterter Bergsteiger und Touristik-Propagator. Er machte sich um die Gründung der Tabakfabrik in Zipser Bela und um den Bau einer Eisenbahnstrecke nach Zipser Bela vedient. Und auch bei der Gründung der Siedlung Höhlenhain – Tatranská Kotlina war er mit dabei. 1907 organisierte und finanzierte er den Bau des Touristenkammweges in der Beler Tatra von Skalné vráta bis zum Großen Sattel, auch Kopp-Pass genannt. Und auch die Namen zweier weiterer Bewohner von Zipser Bela können mit der Beler Tatra in Verbindung gebracht werden: es sind dies Samuel Weber und Michal Greisiger in ihrer Eigenschaft als Mitglieder des Ungarischen Karpatenvereins. Doch über sie berichten wir etwas später.
Mit der Beler Tatra ist die Hochgebirgshütte Plesnivec verbunden (ursprünglich auch unter dem Namen Protežka bekannt), die der Beler Bürger Tibor Gresch 1932 aus eigenen Mitteln baute. Auch die Wanderwege in der Umgebung der Hütte gehen auf ihn zurück. Nach dem Zweiten Weltkrieg wurde die Hütte verstaatlicht und erst 1993 im Rahmen der Restituierung in den städtischen Besitz von Zipser Bela zurückgeführt. 1997 erhielt die Hütte ihre heutige Gestalt.
Bereits 1891 zählte man Tatranská Kotlina unter die Naturheilbäder. Heute hat die Gemeinde das Statut eines Klimabades, dessen Milieu sich für die Heilung von Asthma, Allergie und anderer Erkrankungen der Atemwege in dem nichtstaatlichen Sanatorium Tatranská Kotlina eignet.
1949 wurde Tatranská Kotlina der neuentstehenden Stadt Vysoké Tatry per Gesetz einverleibt. Auch heute ist Tatranská Kotlina ein verwaltungsmäßiger Ortsteil von Vysoké Tatry, befindet sich allerdings auf dem Grund und Boden der Stadt Zipser Bela, der es zusammen mit den umliegenden Stadtwäldern 1993 zurückerstattet wurde, so dass sich die Beler in Tatranská Kotlina nach wie vor wie zu Hause fühlen. Davon zeugt übrigens auch die neu errichtete Radstrecke von Zipser Bela (Spišská Belá) nach Tatranská Kotlina, die 2011 freigegeben wurde.
Also: Herzlich willkommen in der Beler Tatra.
18. Tatry Bielskie i Biała Spiska
Tatry Bielskie tworzy zwarte wapienne pasmo górskie o długości 14 km. Odmienna budowa geologiczna(wapień i dolomity) wpłynęła na to, że różnią się one wyglądem i ukształtowaiem od pobliskich Wysokich Tatr. Tatry Bielskie są objęte ścisłym rezerwatem przyrody. Turystom dostępne są sezonowo wyłącznie Dolina Mąkowa, Dolina Siedmiu Źródeł i Dolina Zadnich Koperszadów.
Biała Spiska jest szczególnie związana z Tatrami Bielskimi. Dlaczego ?
U podnóża Tatr Bielskich na wysokości 760 m nad poziomem morza znajduje się najniżej położona miejscowość Wysokich Tatr – Kotlina Tatrzańska. Jej założycielami w 1882 roku byli mieszkańcy Białej Spiskiej, do których należała większość tamtejszych terenów. Główną przyczyną jej powstania było udostępnienie Jaskiń Bielskich, odkrytych w 1881 roku przez pochodzących z Białej Spiskiej Johanna Britza i Juliusa Husza. Badania speleologiczne kontynuowali Augustin Kaltstein i Emmerich Verbovsky. Kaltstein, miejscowy przedsiębiorca (zajmował się handlem winem i posiadał wielką garbarnię) sfinansował budowę drogi z Tatrzańskiej Kotliny do Białej Spiskiej, jak również linii kolejowej z Kotliny Tatrzańskiej do Starego Smokowca. Jego idea zaowocowała powstaniem dzisiejszej Drogi Wolności (wiodącej od Kotliny Tatrzańskiej do Szczyrbskiego Jeziora). Jemu zawdzięczamy także powstanie wielu leśnych dróg i szlaków turystycznych wokół Kotliny Tatrzańskiej.
Z Tatrami Bielskimi wiąże się również nazwisko innego mieszkańca Białej – Adolfa Gabriela, miejscowego przedsiębiorcy, produkującego słynną Borowiczkę Spiską, miłośnika i propagatora turystyki. Przyczynił się on do założenia fabryki tytoniu w Białej Spiskiej i wybudowania linii kolejowej. Był obecny także przy powstawaniu osady Kotlina Tatrzańska. W 1907 roku organizował i opłacił wytyczenie szlaku turystycznego prowadzącego grzbietem Tatr Bielskich od Wrót Skalnych aż po Przełęcz pod Kopą. Z Tatrami Bielskimi związani są także inni wybitni obywatele Białej – Samuel Weber i Michał Greisiger, członkowie Węgierskiego Towarzystwa Karpackiego. Ich sylwetki wkrótce Państwu przedstawimy.
W Tatrach Bielskich znajduje się wysokogórskie Schronisko pod Szarotką (dawniej znane pod nazwą Szarotka) wybudowane w 1932 roku przez Tibora Grescha z Białej Spiskiej, któremu zawdzięczamy również wytyczenie okolicznych szlaków turystycznych. Po II wojnie światowej shronisko było upaństwowione. Dopiero w 1993 roku w ramach zwrotu mienia przeszło ono na własność miasta Biała Spiska. W 1997 roku schronisko zostało poddane generalnemu remontowi, podczas którego uzyskało obecny wygląd.
Kotlina Tatrzańska już w 1891 roku uzyskała status uzdrowiska. Jej specyficzny klimat sprzyja leczeniu astmy, alergii i chorób dróg oddechowych w niepodlegającym państwowej służbie zdrowia ośrodku leczniczym – Sanatorium Kotlina Tatrzańska.
W 1949 roku na podstawie rozporządzenia Kotlina Tatrzańska została włączona do powstałego w tym czasie miasta Wysokie Tatry. Obecnie administracyjnie należy do niego, ale znjaduje się na terenach będących własnością miasta Biała Spiska. W 1993 roku tereny te zostały mu zwrócone wraz z okolicznymi lasami miejskimi, a mieszkańcy Białej Spiskiej wciąż czują się tam jak u siebie. Świadczą o tym np. wybudowane niedawno trasy rowerowe z Białej Spiskiej do Kotliny Tatrzańskiej, udostępnione użytkownikom w 2011 roku.
Witamy w Tatrach Bielskich.
