14. Bývalá tabaková továreň v Spišskej Belej
Organizované pestovanie a predaj tabaku sa v Rakúsko-Uhorsku datuje už od roku 1670. Keďže výroba a predaj tabakových výrobkov prinášali veľmi vysoké zisky, bol r. 1867 v Uhorsku uzákonený tabakový monopol ako štátny podnik. Štát budoval postupne tabakové továrne: v r. 1851 v Bratislave, Košiciach, v r. 1870 v Banskej Štiavnici, v r. 1872 v Smolníku a v r. 1898 v Spišskej Belej.
Zásluhou intervencií Samuela Webera v Budapešti sa táto fabrika vybudovala v Spišskej Belej na Zimnej ulici č. 34. Poschodová budova pozostávala zo šiestich miestností, kancelárie a bytu. Ručným spôsobom sa v nej vyrábali cigary . Závažnou príčinou vybudovania tejto továrne bol dostatok pracovných síl v meste i v blízkom okolí. Sociálne postavenie pred prvou svetovou vojnou sa natoľko zhoršilo, že dochádza k masovému vysťahovalectvu. Vybudovanie železničnej trate z Kežmarku do Spišskej Belej v roku 1892 prispelo k vzniku tejto továrne. Vybudovaním továrne chcela uhorská vláda obmedziť vysťahovalectvo. Pretože vo svete rástol dopyt po cigarách, bolo nutné postaviť novú, väčšiu továreň. V rokoch 1905-1913 bola vybudovaná na vtedajšiu dobu pekná moderná továreň. Pozostávala z trojpodlažnej výrobnej budovy, dvoch skladov, dielní, vodárne, kotolne a elektrárne na parný pohon. Súčasne bola postavená budova závodnej jedálne, 5 obytných víl a ubytovňa pre dochádzajúcich cezpoľných zamestnancov, ktorí do práce chodili na týždňovky, najmä v zimných mesiacoch. Zavedením novej technológie pri spracovaní tabakov neúmerne stúpla spotreba pary, čo viedlo k výstavbe novej kotolne na hnedé uhlie. Zavedenie výroby cigariet s filtrom v roku 1964 si vynútilo výstavbu novej výrobnej haly. Do prevádzky bola uvedená v roku 1977. Skompletizovaný závod s výrobou 20 miliónov cigariet s filtrom denne bol v tej dobe najmodernejším závodom v ČSSR. V máji r. 1992 skončil svoju existenciu Slovenský tabakový priemysel ako národný podnik. Stal sa z neho Slovak International Tabak SIT, a. s., Bratislava s 31 % účasťou zahraničného kapitálu firmy REEMTSMA Hamburg. Po necelom roku Fond národného majetku Slovenskej republiky odpredal tejto firme v rámci privatizácie všetky akcie SIT. Po privatizácii SIT nastalo v závode v Spišskej Belej obdobie mohutného rozvoja modernizácie technológie, stavebnej štruktúry a infraštruktúry. Cielené investície v celkovej výške 700 mil. Sk vytvorili predpoklady pre centralizáciu výroby cigariet do Spišskej Belej. V súčasnosti je výroba ukončená a priestory sú prenajímané.
14. Tobacco factories
The organized farming and sale of tobacco in the Austro-Hungarian empire date back to the year 1670. Since the production and sale of tobacco products brought in very high profits, a law in 1867 granted the state a monopoly over Hungary’s tobacco production and sales. The state gradually built more tobacco factories; in 1851, one was opened in Bratislava, in 1870 in Košice, in 1872 in Banska Štiavnica and in 1898 in Smolník. Thanks to the pleas of Samuel Weber, the tobacco factory in Spišska Bela was built on Zimnej street No. 34. The building was divided into six rooms, offices and apartments. Here, cigars were produced in several different ways. An important factor in this factory’s construction was the fact that there were enough workers who lived in the town or nearby. But before the First World War, living conditions worsened so much that a mass exodus took place. Another reason the factory was built here was the construction of a railway line between Kežmarok and Spišská Belá in 1892, a step the Hungarian government took to remedy the mass exodus. Since the demand for cigars was growing worldwide, a new and bigger factory became necessary. Between 1905 and 1913, a factory that was considered impressive and modern at the time was built here. It consisted of a three-storied production hall, two storehouses, a workshop, a waterworks, a boiler house and a steam-powered electricity plant. At the same time, a factory canteen, five residential villas and a residential house for workers who commuted here for temporary work especially in the winter months were constructed. The introduction of new technologies in the processing of tobacco required a higher volume of steam and a new boiler plant powered by brown coal was thus constructed. The introduction of filter cigarettes in 1964 required a new production hall, which started operating in 1977. The finished factory, with a daily output of 20 million filter cigarettes, became the most modern factory in Czechoslovakia at the time. In May 1992, the Slovak Tobacco Industry, a state-owned company, was shut down. It was transformed into the Slovak International Tabak SIT joint-stock company, of which the foreign investment company REEMTSMA Hamburg owned 31 percent of shares. After not even a year, the national capital fund of the Slovak Republic sold all of the SIT’s shares to this company as part of the privatization process. After the privatization, a period of remarkable growth and development of technology began in the factory, and its structure and infrastructure were improved. Well-directed investments of 700 million Slovak crowns furnished the basis for a centralized production of cigarettes in Spišska Bela. Now, cigarettes are no longer produced here and the facilities have been rented out.
14. Tabakfabrik
Bereits ab 1670 gab es in Österreich-Ungarn den organisierten Anbau und Verkauf von Tabak. Weil die Herstellung und der Verkauf von Tabakerzeugnissen hohen Gewinn bringen, wurde 1867 das Tabakmonopol in Ungarn als Staatsunternehmen gesetzlich verankert. Der Staat baute nach und nach Tabakfabriken, wie etwa 1851 in Bratislava /Pressburg, 1870 in Košice /Kaschau, 1872 in Báňská Štiavnica / Schemnitz oder 1872 in Smolník / Schmöllnitz. Dank einer Intervention durch Samuel Weber in Budapest entstand diese Fabrik in Zipser Bela in der Wintergasse Nummer 34. Das einstöckige Gebäude bestand aus sechs Räumen, einem Büro und einer Wohnung. Zigarren wurden hier auf verschiedene Weise hergestellt. Ein ernster Grund, der zum Bau dieser Fabrik veranlasste, war der Überschuss an Arbeitskräften in der Stadt und der näheren Umgebung. Die soziale Lage hatte sich vor dem Ersten Weltkrieg derart verschlechtert, dass es zu massenweisen Auswanderungen kam. Der Bau einer Eisenbahnlinie von Käsmark nach Zipser Bela im Jahre 1892 trug zur Entstehung dieser Fabrik bei. Weil die Nachfrage nach Zigarren in der Welt stieg, musste eine neue und größere Fabrik gebaut werden. In den Jahren 1905 bis 1913 wurde diese für die damaligen Verhältnisse schöne und moderne Fabrik gebaut. Sie bestand aus einem dreistöckigen Produktionsgebäude, zwei Lagern, Werkstätten, einem Pumpenhaus, einem Kesselhaus und einem Kraftwerk mit Dampfantrieb. Gleichzeitig wurde ein Gebäude mit einer Werkküche gebaut, es entstanden fünf Wohnvillen und eine Unterkunft für auswärtige Beschäftigte, die hier in Wochenschichten arbeiteten, besonders in den Wintermonaten. Durch die Einführung einer neuen Technologie bei der Tabakverarbeitung stieg der Verbrauch von Dampf unverhältnismäßig an, weshalb man ein neues Kesselhaus für Braunkohle baute. Die Produktionsaufnahme von Filterzigaretten 1964 machte den Bau einer neuen Produktionshalle erforderlich. Sie wurde 1977 in Betrieb genommen. Das so fertiggestellte Werk mit einer Produktionsleistung von 20 Millionen Zigaretten täglich war damals das modernste Werk in der ČSSR. Im Mai 1992 hörte die Sklowakische Tabakindustrie auf, als volkseigener Betrieb zu existieren.
Aus ihr wurde jetzt die International Tabak SIT AG Bratislava mit 31 %igem ausländischem Kapitalanteil der Firma REEMTSMA Hamburg. Nach knapp einem Jahr verkaufte der Fonds des Nationaleigentums der Slowakischen Republik dieser Firma im Rahmen der Privatisierung sämtliche SIT-Aktien. Nach der Privatisierung von SIT kam es im Werk von Zipser Bela zu einer Modernisierung der Technologie und einer gewaltigen Entwicklung der Bau- und Infrastruktur. Gezielte Investitionen in einer Gesamthöhe von 700 Millionen Slowakische Kronen schufen die Voraussetzungen für eine Zentralisierung der Zigarettenproduktion in Zipser Bela. Gegenwärtig ist die Produktion eingestellt und die Räume werden vermietet.
14. Fabryka tytoniu
Początki zorganizowanej uprawy i sprzedaży tytoniu na terenie Austro – Węgier sięgają 1670 roku. Ponieważ produkcja i handel wyrobami tytoniowymi przynosiły ogromne zyski, zostały one na Węgrzech od 1867 r. objęte monopolem państwowym. Państwo inwestowało w budowę fabryk tytoniu, w 1851 powstała w Bratysławie, w 1870 w Koszycach, w 1872 w Bańskiej Szczawnicy, a w 1898 r. w Smolniku.
Dzięki staraniom Samuela Webera w Budapeszcie fabryka taka powstała także w Białej Spiskiej. W piętrowym budynku przy ul. Zimnej nr 34 mieściło się sześć pomieszczeń, kancelaria i mieszkania. Papierosy wyrabiano ręcznie. O powstaniu fabryki ostatecznie zadecydowała odpowiednia ilość rąk do pracy w mieście i okolicach. Przed I wojną światową sytuacja socjalna pogorszyła się tak dalece, że nastąpił masowy odpływ ludności. Władze węgierskie chciąc powstrzymać proces wysiedlania rozpoczęły w roku 1892 budowę linii kolejowej z Kieżmarku do Białej Spiskiej. Tymczasem w świecie rósł popyt na papierosy, konieczne więc okazało się postawienie nowej, większej fabryki. W latach 1905 – 1913 powstała jak na te czasy piękna nowowczesna fabryka. Składały się na nią trzypiętrowa hala produkcyjna, dwa magazyny, warsztaty, sieć wodociągów, kotłownia i elektrownia z napędem parowym. Postawiono także fabryczną stołówkę, 5 willi i noclegownię dla pracowników zamiejscowych, zatrudnianych w systemie tygodniowym, szczególnie w miesiącach zimowych. Wprowadzenie nowej technologii przy obróbce tytoniu spowodowało wzrost zapotrzebowania na parę, co wpłynęło na postawienie nowej kotłowni na węgiel brunatny. Z chwilą rozpoczęcia produkcji papierosów z filtrem w roku 1964, konieczna była budowa nowej hali produkcyjnej. Oddano ją do użytku w 1977 roku. Zjednoczone przedsiębiorstwo produkujące 20 milionów papierosów z filtrem dziennie było w tym czasie najnowocześniejszym zakładem produkcyjnym w Czechosłowackiej Republice Socjalistycznej. W maju 1992 roku Słowacki Przemysł Tytoniowy jako przedsiębiorstwo państwowe przestał istnieć. Został on przekształcony w Slovak International Tabak SIT s.a. Bratislava z 31 % udziałem kapitału zagranicznego firmy REEMTSMA Hamburg. Po niecałym roku Fundusz Majątku Krajowego Słowackiej Republiki sprzedał tej firmie w ramach prywatyzacji wszystkie akcje SIT. W wyniku prywatyzacji nastąpił w fabryce w Białej Spiskiej okres znacznego rozwoju i modernizacji technologii, struktury budowlanej i infrastruktury. Ukierunkowane inwestycje w wysokości 700 mln koron słowackich stworzyło warunki do scentralizowania produkcji papierosów w Białej Spiskiej. Obecnie jednak produkcja jest wstrzymanana, a pomieszczenia fabryczne są wynajmowane.
