Farský úrad evanjelickej cirkvi a. v. (evanjelická fara)

2. Farský úrad evanjelickej cirkvi a. v. (evanjelická fara)

Objekt je zapísaný v zozname pamätihodností mesta v Pamiatkovej zóne historického jadra. Jednoposchodová budova má  neorenesančné priečelie. Pochádza pravdepodobne z roku 1884 , ktorým je datované pivničné okno. Vtedy prešla budova historizujúcou prestavbou, pri ktorej vzniklo priečelie a schodiskový priestor, ktorý bol zaklenutý segmentovou valenou klenbou. Táto prestavba pravdepodobne nasledovala po prestavbe klasicistickej. Počas nej vznikli priečelia s vpadnutými okennými nikami a klenbovým priestorom predného traktu prízemia a pivníc v prednej časti budovy. Zadné pivničné priestory sú ešte staršie. Okná prízemia sú zaklenuté do polkruhu. Prízemie i poschodie charakterizuje veľká výška stropov. V zadnej časti domu je mohutný schodiskový priestor s vysunutým schodiskom. V roku 1871 mal dom už dnešný pôdorys. Svojou hmotou prevyšuje susedné meštianske domy. Budovu zrekonštruoval a v roku 1910 venoval  evanjelickej cirkvi August Gresch .

Samuel Weber – kňaz a historik

Samuel Weber sa narodil v Poprade dňa 26. marca 1835.  Po skončení ľudovej školy v Poprade pokračoval Samuel Weber v štúdiu na Evanjelickom gymnáziu v Kežmarku. Maturitnej skúške sa podrobil 4. augusta 1854 na Gymnáziu v Levoči. Pretože ho už ako študenta gymnázia zaujímala teológia a dejiny Spiša, pokračoval v štúdiu teológie v Prešove. Potom nastúpil do Hodkoviec pri Spišskom Podhradí do rodiny grófa Albína Čákyho ako vychovávateľ. V snahe zdokonaliť sa v teologickej vede stal sa po dvoch rokoch poslucháčom Univerzity v Jene, kde študoval teológiu, dejepis, zemepis a prírodné vedy, čím položil pevné základy nielen pre svoje budúce povolanie, ale aj pre prácu historika. V Jene pobudol Samuel Weber jeden rok. Tým sa skončili jeho študentské roky i príprava do života.

1860 dostal zo Spišskej Belej povolanie za pomocného kazateľa, v novembri odišiel za farára evanjelickej obce v Banskej Štiavnici, kde pôsobil celý rok.  Potom sa vrátil do Spišskej Belej natrvalo. Pre Beľanov  nebol iba kňazom, pretože sa všetkými svojimi silami zapájal do početných iných činností na cirkevnom, verejnom i spoločenskom poli, ktoré prekračovali hranice cirkevnej obce Založil ženský a mládežnícky spolok, Beliansky spevokol a podieľal sa na vzniku Dobrovoľného hasičského zboru v Spišskej Belej. Bol veľkým obdivovateľom prírody, osobitne Vysokých Tatier: i na tomto poli vyvíjal bohatú a úspešnú činnosť. Bol obdivuhodne usilovný a pracovitý. Najvyššej pocty sa mu dostalo roku 1907, keď mu bol udelený rytiersky kríž Radu Františka Jozefa.

Po zvolení za belianskeho farára v Spišskej Belej bolo celkom 2 589 obyvateľov, z toho evanjelikov bolo 1 605 a katolíkov 827, podľa materinského jazyka  tu žilo 1884 Nemcov a 526 Slovákov. Išlo teda o početnú evanjelickú obec, ktorej duchovná správa vyžadovala nemálo osobnej energie pastora.   Z Weberových monografií majú trvalú hodnotu dve, ktoré možno považovať za jeho hlavné diela, a to ,,Spišské dobové obrazy z histórie“ a  Hala cti zaslúžilých Spišiakov 19. storočia. V prvom diele s podtitulom „Príspevok k dejinám vlasti“, vydanom roku 1880 v Levoči, podal Weber ako prvý dejiny spišských Nemcov od 12. až do 18. storočia.  Vo svojom zameraní historika nemohol Weber vynechať svoje pôsobisko, Spišskú Belú. Venoval mu dve obsiahlejšie diela. Jedným je Monografia evanjelickej obce a. v. v Belej.   Druhým dielom sú „Dejiny mesta Belej“. Uhorský karpatský spolok dal Malému kežmarskému štítu na jeho pamiatku názov Weberov štít. Roku 1873 bol Samuel Weber medzi zakladajúcimi členmi Uhorského karpatského spolku. Angažoval sa najmä v otázkach turistického sprístupnenia Belianskych Tatier Spracoval návrh na turistické sprístupnenie novoobjavených priestorov Belianskej jaskyne. Dňa 16. 3. 1882 sa s troma pôvodnými objaviteľmi (Britz, Husz, Kaltstein) zúčastnil na ďalšom objavnom zostupe a odvtedy často navštevoval Beliansku jaskyňu aj ako odborný sprievodca významnejších hostí.

2. Protestant vicarage –Hviezdoslavova street no. 16

The object is on the city’s register of historical monuments and is located in its historical center. The one-storied building has a neo-Renaissance façade. It was most likely erected in 1884, a date inscribed on a cellar window. The building underwent a historicist remodeling, during which the façade as well as the stairwell, which is covered by a segmented barrel vault, were added. This renovation most likely followed a reconstruction in the classicistic style. Over time, a façade with sunken windows and archways in the front part of the ground floor, as well as a beer hall, were added. This is the oldest beer hall of this type. The windows on the ground floor are rounded at the top. The ground floor and the stairway are characterized by high ceilings. In the back of the building, we can see a massive stairway space with a large staircase.  The building’s current ground plan dates back to 1871. It towers over the neighboring townhouses and was renovated.  In 1910, August Gresch donated it to the Protestant Church.

Samuel Weber – clergyman and historian (Samuel Weber’s Memorial Room)

Samuel Weber was born in Poprad on March 26, 1835. After attending public school in Poprad, Samuel Weber continued his studies at the Protestant secondary school in Kežmarok. He passed his graduation exam on August 4, 1854, at the secondary school in Levoča. Since his time as a secondary school student, he was interested in theology and the history of Spiš, and so he continued his studies of theology in Prešov. Later, he started working as an educator in Hodkovce, situated near Spišske Podhradí, with the family of Count Albin Csáky. In his effort to perfect his knowledge of theology, he started attending lectures at the University of Jena after two years, where he studied theology, history, geography and science, which furnished a solid foundation not just for his professional future, but also for his work as a historian. He spent one year in Jena, which completed his student preparation for life.

In 1860, he found work as an adjunct preacher in Spišská Belá, and in November, he left for the post of vicar of the Protestant community in Banska Štiavnica, where he worked for a whole year. Then he returned to Spišská Belá for good. For the town’s residents, he was more than a clergyman, because he fully involved himself in several other activities in the religious, public and social arena and transcended the limits of the religious community. He founded a choir for women and young men, the Beliansky spevokol, and contributed to the creation of a voluntary firemen’s‘ association in Spišská Belá. He was a great admirer of nature, especially the Higher Tatra mountains, and in this area, too, he was very active and successful. He was remarkably strong and hard working. His biggest honor was awarded to him in 1907, when he was given the knights‘ cross of the Order of Franz Joseph.

A total of 2589 residents elected him the vicar of Spišská Belá, of which 1605 were Protestants and 827 Catholics, and the town had 1884 German and 526 Slovak native speakers at the time.  This was a large Protestant parish, and being in charge of its spiritual leadership demanded a fair amount of energy from a pastor. Of Weber’s memoirs, two have a lasting value and could be considered his main works, those are (Period Images from the Spiš region’s history) and (The Hall of the Honorable Spiš Residents of the 19th century). In the first work, which is subtitled “A contribution to the history of the homeland“ and was published in 1880 in Levoča, Weber, as the first author to do so, discusses the history of the region’s German population between the 12th and 18th century. In his historical focus, Weber could not neglect the center of his actions, Spišská Belá. He dedicated two extensive volumes to it. One is a monograph of the Protestant community of the Augsburg denomination in Spišská Belá. The second volume is “A History of the Town of Bela“. The Hungarian-Carpathian association named a small pinnacle in Kežmarok Weber’s Pinnacle. In 1873, Samuel Weber was one of the association’s founding members. He was especially involved in opening up the Beliansky Tatra Mountains to hikers. He also designed a proposal to make the newly discovered spaces of the Belianska cave accessible to hikers. On March 16, 1882, he and three other underground explorers (Britz, Husz, Kaltstein) went on another research descent into the cave, and from then on, he often visited the cave and, as an expert guide, brought many important visitors here.

2. Das evangelische Pfarramt – Hviezdoslavova-Gasse Nr. 16.

Das Objekt ist im Verzeichnis der in der Denkmälerzone des historischen Stadkerns stehenden Denkmäler eingetragen. Das einstöckige Gebäude hat eine Neorenaissancefassade. Es stammt wahrscheinlich aus dem Jahre 1884, wie die Datierung des Kellerfensters zeigt. Damals erfolgte am Gebäude ein historisierender Umbau, bei dem die Fassade und das Treppenhaus entstanden, welches eine segmentierte Tonnenwölbung erhielt. Dieser Umbau war wahrscheinlich nach einem klassizistischen Umbau erfolgt. In seinem Verlauf entstanden die Fassade mit tiefliegenden Fensternischen und dem Gewölbe des vorderen Erdgeschoss-Trakts und die Keller im vorderen Gebäudeteil. Die hinteren Kellerräume sind noch älter.  Die Erdgeschossfenster sind halbkreisförmig gewölbt. Erdgeschoss und Treppen zeichnen sich durch hohe Decken aus. Im Hinterhaus befindet sich ein gewaltiger Treppenraum mit freistehendem Treppenhaus. 1871 hatte das Haus bereits seinen heutigen Grundriss. Mit seiner Masse überragt es die benachbarten Bürgerhäuser. August Gresch rekonstruierte das Gebäude und schenkte es 1910 der evangelischen Kirche.

Samuel Weber – Priester und Historiker (Samuel Webers Gedenkraum)

Samuel Weber wurde am 26. März 1835 in Poprad geboren. Nach Beendigung der Volksschule in Poprad besuchte er das evangelische Gymnasium in Käsmark /  Kežmarok. Das Abitur legte er am 4. August 1854 am Gymnasium in Leutschau /Levoča ab. Weil er sich bereits als Gymnasiast für Theologie und die Geschichte der Zips interessierte, begann er in Eperies / Prešov Theologie zu studieren. Danach trat er in Hodkovice bei Spišské Podhradie / Kirchdorf als Erzieher in die Dienste des Grafen Albin Čáky. In dem Bemühen, sich in Theologie zu vervollkommnen, ging er zwei Jahre später zum Studium nach Jena, wo er sich für Theologie, Geschichte, Geographie und Naturwissenschaften einschrieb. Damit legte er die Grundlagen nicht nur für seinen zukünftigen Beruf, sondern auch für seine Arbeit als Historiker. In Jena blieb Weber ein Jahr lang.

1860 berief man ihn nach Zipser Bela als Hilfsprediger, im November ging er als Pfarrer in die evangelische Gemeinde von Banská Štiavnica / Schemnitz, wo er ein Jahr lang zubrachte. Danach kehrte er für immer nach Zipser Bela zurück. Für die Bewohner von Bela war er nicht nur Pfarrer, denn er engagierte sich mit aller Kraft für zahlreiche andere Tätigkeiten auf kirchlichem, öffentlichem und gesellschaftlichem Feld, die die Grenze der Kirchengemeinde überschritten. So gründete er beispielsweise einen Frauen- und Jugendverein, den Belaer Gesangverein und beteiligte sich auch an der Entstehung der Freiwilligen Feuerwehr in Zipser Bela. Er war ein großer Bewunderer der Natur, besonders der Hohen Tatra: auch auf diesem Gebiet war er reichlich und erfolgreich tätig. Sein Eifer und sein Fleiß waren bewundernswert. Höchste Ehren wurden ihm 1907 zuteil, als ihm das Ritterkreuz des Franz-Josef-Ordens verliehen wurde.

Als man ihn zum Pfarrer von Zipser Bela wählte, gab es dort 2 589 Einwohner, davon 1 605 Protestanten und 827 Katholiken. Ihrer  Muttersprache zufolge lebten dort damals 1 884 Deutsche und 526 Slowaken. Es handelte sich also um eine zahlenmäßig große evangelische Gemeinde, die ihrem Seelsorger nicht wenig persönliche Energie abverlangte. Von Webers Monographien sind zwei von dauerhaftem Wert, sie können als seine Hauptwerke gelten. Es sind dies „Zipser Geschichts- und Zeitbilder“ und „Ehrenhalle verdienstvoller Zipser des 19. Jahrhunderts“. Im ersten Werk mit dem Untertitel „Ein Beitrag zur vaterländischen Geschichte“, das 1880 in Leutschau herauskam, bot Weber als erster eine Geschichte der Zipser Deutschen vom 12. bis zum 18. Jahrhundert. In seiner Eigenschaft als Historiker konnte Weber seine Wirkungsstätte, Zipser Bela, natürlich nicht auslassen. Deshalb widmete er dieser Stadt zwei umfangreichere Arbeiten. Die eine ist eine Monographie der evangelischen Gemeinde Augsburger Konfession in Bela, die andere die „Geschichte der Stadt Bela“. Der Ungarische Karpatenverein gab der Kleinen Käsmarker Spitze zum Gedenken an Weber die Bezeichnung Weber-Spitze. 1873 finden wir Samuel Weber unter den Gründungsmitgliedern des Ungarischen Karpatenvereins. Er engagierte sich insbesondere in Fragen der touristischen Erschließung der Belaer Tatra. Er erarbeitete einen Entwurf für die touristische Erschließung der neuentdeckten Räume in der Belaer Tropfsteinhöhle Am 16. März nahm er mit ihren drei ursprünglichen Entdeckern (also mit Britz, Husz und Kaltstein) an einem weiteren Entdeckungsabstieg teil. Von da an besuchte er die Belaer Tropfsteinhöhle auch als sachkundiger Führer für bedeutendere Gäste.

2. Kościół ewangelicki– ul. Hviezdoslavova nr 16

Obiekt ten został wpisany na listę zabytków miasta położonych w Strefie Zabytkowej historycznego centrum. Ta jednokondygnacyjna budowla posiada neorenesansową fasadę. Pochodzi prawdopodobnie z 1884 roku, która to data widnieje na oknie piwnicznym. W trakcie przebudowy w stylu historyzującym, powstała obok fasady także klatka schodowa z segmentowym sklepieniem kolebkowym. W czasie wcześniejszej przebudowy w stylu klasycystycznym powstała fasada z półkolistymi niszami okiennymi,  sala przedniego traktu parteru oraz piwnice w przedniej części budynku. Starsze są tylne pomieszczenia piwniczne. Okna parteru są zwieńczone półkoliście. Parter i klatka schodowa charakteryzują się wysokimi stropami. W tylnej części domu znajduje się wielka klatka schodowa z wysuniętymi schodami. W roku 1871 dom posiadał już obecny kształt. Budynek wyróżnia się wysokością wśród sąsiednich domów mieszczańskich. W 1910 roku został on odnowiony przez Augusta Grescha, a następnie przekazany w darze kościołowi ewangelickiemu.

Samuel Weber – pastor i historyk (Izba pamięci Samuela Webera)

Samuel Weber urodził się w Popradzie 26 marca 1835. Po ukończniu szkoły ludowej w Popradzie kontynuuje naukę w gimnazjum ewangelickim w Kieżmarku. Egzamin maturalny składa 4 sierpnia 1854 roku w gimnazjum w Lewoczy. Już w gimnazjum interesuje się teologią i historią, wybiera więc studia teologiczne w Preszowie. Po ich ukończeniu pracuje jako wychowawca w rodzinie księcia Albina Csaky w Hodkovcach koło Spiskiego Podgrodzia. Chcąc doskonalić się w dziedzinie teologii wyrusza na uniwersytet w Jenie, gdzie studiuje teologię, historię, geografię i nauki przyrodnicze. Zdobywa tam wiedzę niezbędną w swej przyszłej pracy pastora i historyka. W Jenie pozostaje jeden rok. Na tym kończy się okres jego studiów i przygotowania do życia. W 1860 roku w Białej Spiskiej zostaje kaznodzieją pomocniczym, ale w listopadzie obejmuje na 1 rok parafię w Bańskiej Szczawnicy, po czym wraca do Białej Spiskiej, by pozostać w niej na zawsze. Dla mieszkańców Białej był nie tylko księdzem. Weber z wielkim zaangażowaniem włącza się także w działalność publiczną i społeczną. Zakłada związek dla dziewcząt i chłopców, chór bielski, współorganizuje Ochotniczy Oddział Straży Pożarnej w Białej Spiskiej.

Był wielkim miłośnikiem przyrody, szczególnie Wysokich Tatr. Ich poznaniu oddał się z entuzjazmem i pasją. Wyrazem uznania jego zasług było nadanie mu Krzyża Rycerskiego orderu Franciszka Józefa.

W momencie objęcia przez niego parafii Biała Spiska liczyła prawie 2589 mieszkańców, z tego 1605 ewangelików i 827 katolików. Opierając się na danych językowych wnioskujemy, że zamieszkiwało ją 1884 Niemców i 526 Słowaków. Ta liczna gmina ewangelicka wymagała od pastora wiele osobistego zaangażowania. W spuściźnie Webera największą wartość przedstawiają dwie monografie, które można uznać za jego główne dzieła. Są to „Spiskie obrazy z historii“ („Spišské dobové obrazy z histórie“) i „Hala cti zaslúžilých Spišiakov 19. Storočia“ („Sala pamięci zasłużonych Szpiszaków XIX wieku“). W pierwszym dziele, wydanym w 1880 roku w Lewoczy, mającym podtytuł ”Przyczynek do dziejów ojczyzny“, Weber jako pierwszy opisał historię spiskich Niemców od XII do XVIII wieku. W swoich studiach historycznych nie mógł pominąć miejsca swojej pracy – Białej Spiskiej. Poświęcił jej dwa obszerne dzieła. Jednym jest „Monografia gminy ewangelickiej wyznania augsburskiego w Białej“, drugim są „Dzieje miasta Białej“. Węgierskie Towarzystwo Karpackie na jego pamiątkę nadało Małemu Kieżmarskiemu Szczytowi nazwę Szczytu Webera. Samuel Weber w 1873 roku znalazł się między członkami założycielami tego Towarzystwa. Zależało mu szczególnie na spopularyzowaniu Tatr Bielskich. Opracował np. projekt udostępnienia turystom dopiero co odkrytej Jaskini Bielskiej. 16 marca 1882 roku wraz z trzema jej odkrywcami (Britz, Husz, Kaltstein) brał udział w dalszej eksploracji jaskini. Od tej pory często ją odwiedzał a jako przewodnik oprowadzał po niej co bardziej znaczących gości.